René Daniëls


Hoewel René Daniëls (1950) dezelfde directe schilderstijl heeft als ‘de Hollandse Nieuwen’, speelt hij in navolging van René Margritte en Marcel Broodthaers met de relatie tussen beeld, taal en betekenis.
René Daniëls - Lentebloesem
In 1987 maakte Daniëls een serie schilderijen met de titel Lentebloesem. Op dit doek is de ondergrond zwart met donkerblauw, centraal staat een witte stam of tak die aan weerszijden twee keer vertakt. Hoewel schetsmatig opgezet zijn de takken vrij recht. De witte ‘bloesems’ contrasteren met de donkere ondergrond, ze bestaan uit schuin geplaatste woorden. Vooral Engelse woorden, die plaatsen of namen van gebouwen aangeven. Tussen takken is een witte fiets te zien, met wielen zonder spaken. De donkere achtergrond doet denken aan de nacht.

Onder de fiets staat geschreven: ‘places, buildings where changes in perspective can be obtained’. Je kunt het aanzicht van de bloeiende ‘boom’ dan ook bekijken als een plattegrond, het bovenaanzicht van een haven, met kades en pieren in donker water. Dat doet denken aan Amsterdam, waar Daniëls destijds woonde, de stad met het witte-fietsen-plan. Een bloeiende boom als symbool van ontluikend, nieuw leven wordt zo tegelijkertijd een levensweg, In Amsterdam hebben grachtenhuizen namen van de maanden, Daniels schrijft ze zowel in het Engels als in het Nederlands. Het brengt naast een ruimtelijk element de tijd het schilderij binnen. Daarmee wordt de verbeelding van een levensweg versterkt. Ook de onderste twee afgebroken woordgroepen: ‘places where the future’ en ‘places where the past’ dragen daar aan bij.

René Daniels verwijst op een poëtische manier naar banken (places, buildings where money becomes slowly more or less in value), winkels (places, buildings where materials can be obtained) en kerken (places, buidlings where feelings are closely related to fright and relief). Er zijn ook cryptischer verwijzingen als: ‘places where people think they can take the worry out of life’.



Door zijn kleurrijke maar schetsmatige manier van werken met dunne verf lijken de doeken niet af, soms blijven hele stukken wit. Het werk maakt een abstracte indruk, terwijl hij toch herkenbare vormen schildert. Daniëls noemt zijn doeken zelf ‘beeldende gedichten’. Hij schildert woordgrapjes, speelse ideeën en geeft ironisch commentaar op de kunstwereld. Echt schilderen komt bij hem op de eerste plaats, maar begint met de fantasie die ook in het surrealisme een belangrijke rol speelt.
Vaak is een associatie het uitgangspunt. Het schilderij ‘Hollandse Nieuwe ontdekt hoe Hollandse Nieuwe smaakt’ laat de manier van werken van Daniëls zien: een ogenschijnlijk toevallige compositie en een schetsmatige opzet. De vlot geschilderde haringen vormen een patroon dat bijna het hele doek bedekt. De eerste haring van het seizoen, rauw gegeten en in één keer doorgeslikt, is in Nederland een delicatesse. Maar de haringen op het doek van Daniëls eten elkaar op. Hij vertelde in een interview hoe hij op het idee kwam voor dit schilderij: '.. opeens schoot me te binnen: stel je voor dat ze zelf ontdekken hoe lekker ze zijn. Dan eten ze elkaar misschien allemaal op en blijven wij achter met niets'.

de kunstwereld

In verschillende werken gaf Daniëls -net als Marcel Broodthaerts- in woord- en beeldassociaties commentaar op de positie van de kunstenaar in een kunstwereld waarin het vooral om geld draait.
In Academie (1982) is achter de ramen van de kunstacademie zijn eigen werk te zien, naast moderne-kunst-cliché’s. Het gebouw lost op in de lucht. Ook nam hij tentoonstellingen als onderwerp en speelde hij met het beeldaspect ruimte: soms stellen zwevende vormen tegen een achtergrond tegelijkertijd zelf ook ruimte voor. Het lijken vlinderdasjes, maar je kunt de vorm ook zien als een zaal in perspectief, of als open ramen. 

Net als Martin Kippenberger toont hij de kunstenaar als ster in 'the most contemporary picture show'.


In de Romeinse tijd schreef men op wastabletten, met ‘het Romeinse wastafeltje’ verwijst Daniëls hiernaar. Het begrip tabula rasa -een schone lei- is een cryptische verwijzing naar het korte geheugen van de kunstwereld die steeds op zoek is naar nieuwe hypes. Een ander werk met dezelfde titel heeft de toevoeging: 'discussie over schilderkunst'. De letters CYCL verwijzen naar Cycloop -de mythologische eenogige reus- en het gezegde: in het land der blinden is éénoog koning.
In Historia Mysteria zijn de Brooklyn Bridge en de Arc de Triomphe symbolen voor de met elkaar concurrerende kunstmetropolen: New York en Parijs. De twee bouwwerken zijn verbonden door een brede baan verf. De triomfboog straalt in de ster van het wegennet, de dubbele boog van de Brooklyn Bridge wordt weerspiegeld in een donker vlak. Er ontstaat beweging en ruimte in de snel opgezette vlakken
Eenvoudige motieven worden in perspectief geplaatst en in transparante lagen over elkaar heen geschilderd. ‘Beeldend dichten’ betekent niet alleen dat de vormen in het werk van René Daniëls ‘rijmen’, maar ook dat de titels van zijn schilderijen belangrijk zijn.

Daniels kreeg op 37-jarige leeftijd een zware hersenbloeding, waardoor hij niet meer kan praten en schilderen een moeizaam proces is geworden. In DEZE documentaire kun je zien dat zijn werk nog steeds inspireert.